Hyggeleg bakegåve

I går fekk eg ei hyggeleg førjulsgåve. Ein kollega av meg gav meg ein fin kakeboks med litt peparkakedeig i. På utsida hang oppskrifta.

Vel heime ønskte minstemann at vi skulle starte baking med ein gong etter middag, så det gjorde vi. Det var herleg å bare setje igang med kjevling utan å måtte lage deig. På kjøkkengolvet sto cd-spelaren og gav oss Tove Janssons Pappaen og havet på lydbok, med Nils Ole Oftebro som innlesar. Ein fin ettermiddag!

Formene vart nøye utvald av den yngste bakarmeisteren, og sjølvsagt måtte mummitrollforma med, sidan det jo var Mummitrollet vi høyrde på.

Etter steikinga kom den obligatoriske smakinga. Verkeleg gode kaker! Så denne deigen kjem eg nok til å lage sjølv og. Og kollegaen min kom med eit praktisk råd: Det går an å fryse deigen i porsjonspakkar, slik at ein kan bake bare litt om gongen, men heller over fleire dagar. Den sjettedelen av deigen som vi fekk, var akkurat nok til tålmodet til ein 7-åring, og vi fekk to brett med kaker. Det som ikkje gjekk i smakemagane, fekk plass i boksen deigen kom i.

Pepperkakemenn

375 g sukker

1/2 kg smør

1/2 kg sirup

1 kg mjøl

1 1/2 ts natron

1 1/2 ts bakepulver

1 1/2 ts ingefær

1 1/2 ts kanel

1 1/2 ts koreanderfrø

1 1/2 ts pepar

2 ts anis

Rør saman sukker og smør. Rør i sirup. Bland saman krydder og mjøl og ha det i deigen. Steik på 180 grader celcius i omlag 10 minutt. Deigen kan delast i bitar og frysast ned.

Tusen takk, Reidun, for den fine gåva! No har eg bare to spørsmål: Knuser du koreanderfrøa i morter først, eller er det ferdig malen koreander du bruker? Og kor lang tid før utbaking tek du deigen opp av frysaren?

Irriterande?

I går fekk eg ein e-post med bilete frå nokre venner, under overskrifta Den internasjonale irriter venner-dagen. Eg vart ikkje irritert. Snarare tvert om. For meg vart det Den internasjonale gled venner-dagen i staden. Så derfor vil eg dele bileta eg fekk med dykk lesarar. Matrelatert er det så absolutt!

Dagens dings: Eggetoppkuttar

Dagens dings har stor sjarm og stor affeksjonsverdi for oss. Mannen min og eg fekk han i gåve midt på nittitalet. Det originale namnet er Eitopfkutter, og han er kjøpt til oss på Kaufhaus des Westens (KDW) i Berlin. Men som bruksgjenstand er han ikkje noko tess. Faktisk nær sagt ubrukeleg. Ein vanleg kniv kuttar toppen av egget langt betre enn denne. Nokre få ting må likevel få lov til å leve på sjarmen i våre kjøkkenskuffer. Eggetoppkuttaren er ein av dei.

Ja, vi elskar suppe!

Korleis få ein 7-åring som med jamne mellomrom høglydt erklærer at han ikkje liker blomkål og brokkoli til å elske blomkål- og brokkolisuppe? Eg har (tilfeldigvis og til mi store overrasking) funne oppskrifta: Ver like gnien på loffen som hustellærarmor di. Loff er like sjeldan kost i heimen vår som han var i min heim då eg var liten. Det er grovbrød ein blir mett av, og det er dermed det vi har i hus det meste av tida. Men første gongen vi serverte blomkål- og brokkolisuppe til middag, hadde vi parisarloff med smør ved sida av. Det slo an! Like sultefora på loff som eg kan hugse eg var då eg var liten, heiv vesleguten seg over brødet. Og like streng som eg hugsar mor mi var, sa eg at ein ikkje kunne ete seg mett til middag på bare loff. Dermed måtte guten (med mange grimasar) ete litt suppe og. Og oppdaga (til si store overasking) at det var godt. Verkeleg godt. Så denne suppa har vi relativt ofte her i huset. I dag var dette middagen. Og kven var det som føreslo dagens middag? Den vesle loffeetaren...

Blomkål- og brokkolisuppe

1 ss smør
1 stor løk
2 kvitløksfedd
1 ts tørka dill
500 g blomkål og brokkoli blanding
7 ½ dl hønsekraft
4 store poteter (av typen som vert mjølne når dei er kokte), skrelte og i terningar
1 dl matfløyte
1 ½ dl lettmjølk
½ ts pepar
½ ts salt
2 ½ dl riven, gjerne mager, ost

Smelt smør og fres hakka løk under omrøring til han er mjuk og blank, omlag 3 minutt. Ha i finhakka kvitløk og dill. Fres vidare omlag 1 minutt. Ha i blomkål, brokkoli og poteter. Hell i kraft og kok opp. Legg lok på gryta og la suppa småkoke til grønsakene er møre, omlag 10 minutt.

Hell suppa i ein hurtigmiksar (eller bruk stavmiksar) og mos grønsakene.

Hell suppa tilbake i gryta. Bland inn fløyte, salt og pepar. Varm suppa opp til kokepunktet. Ha i 2 dl ost og la han smelte (ikkje kok!). Hell suppa i varme tallerkar og strø resten av osten over. Server med det same.

Kjøttkaker versus fiskebollar

Ei historie som går om mi munnrappe mormor handlar om då ho fekk besøk av nevøen sin frå byen. Sjølv var mormor oppvaksen i finare strøk i Stavanger, men gifta seg med ein odelsgut frå Jæren og fekk fem barn med han. I huset medan barna budde heime budde og svigerfar hennar, gardsgut og jente (tenestejente). Slik vart det mange om beinet, og ungane hadde nok lært seg at ein måtte ta til seg maten før han forsvann. Nevøen var son til ei søster som budde att i byen, og han var av det beskjedne og forsiktige slaget. Så då mormor høfleg lurde på om Reidar ville ha kjøttkaker eller fiskebollar (truleg var det restemiddag som sto på bordet), drog han fælt på det: ”Je vet ikke je, moster.” ”Imidlertid er det bare fiskeboller igjen!” laud det kontante svaret.

Sjølv er eg ikkje i tvil. Kjøttkaker har aldri vore nokon favoritt. Riktig oppskrytt som ein av våre såkalla nasjonalrettar tykkjer eg det er. Korkje mors eller andre sine kjøttkaker freistar nemneverdig om eg kan få lov til å velje noko anna. Får eg fiskebollegryta til mannen min i staden, vert eg ekstra glad:

Ragnvalds fiskebollegryte

1 boks fiskebollar inkludert kraft (vel ein boks utan E621 glutamat/smaksforsterkar)
2 ss kveitemjøl
1 eple (jo syrlegare, jo betre)
2 dl frosne, grøne erter

blomkål eller brokkoli i passe mengd
¼ purre
1-2 gulrøter
3 dl matfløyte
2-4 ts karri

Rist saman fiskebollekraft og kveitemjøl i ein sauseristar. Hell i ei gryte saman med matfløyte. Kok opp under omrøring og la koke i omlag fem minutt saman med purre og gulrøter i skiver og fiskebollar. Rør av og til. Ha i eple, karri, blomkål/brokkoli og frosne erter. La alt koke opp. Smak til med salt og pepar. Server med kokte poteter.

Fiskebollepizza – vår helgepizza

Bare så det er sagt: Det er ikkje fiskebollar på vår vanlege helgepizza. Men yngstemann i huset tykkjer dei små mozarellaostane som vi bruker på pizzaen ser ut som fiskebollar. Eigentleg er dette bror min og sambuarens hans si fredagspizza-oppskrift. Men sidan vi har omarbeidd oppskrifta for å få pizzaen perfekt til oss, er oppskrifta no ganske annleis enn den vi eingong fekk. Blant anna vil både bror min og andre Italia-kjennarar nok fnyse lett over det sammalte mjølet eg alltid puttar i deigen. Men for oss passar det bra. Her kjem oppskrifta:

Deig:
1 ½ dl vatn
12 ½ g fersk gjær (eller omlag ½ pakke tørrgjær)
1 ts salt
ca 1 dl sammalt grov kveite
ca 2 ½ dl fint kveitemjøl

Bland saman ingrediensane til ein deig. Ved tørrgjær blandar ein gjæren med mjøl og salt før ein blandar i vatn som held mellom 45 og 50 grader. Ved fersk gjær rører ein gjæren ut i 37 graders varmt vatn før ein blandar inn salt og deretter mjøl. Lat deigen heve til dobbel storleik.

Saus:
1 boks hakka tomatar
1-2 ts salt
15-20 vri pepar (frå peparkvern)
½ ts sukker
1-2 ss pesto (den aller beste er den økologiske frå Alternativ mat)
nokre dropar Hot pepper sause
ein knivsodd sterkt chilipulver
(Bror min har ein klunk olivenolje i sausen i staden for pesto, og har fersk basilikum på toppen av pizzaen.)

Bland alt og smak til. Dette er nok til 2-3 pizzaar.

Pensle ei bakeplate med olivenolje, og kjevle deigen ut på denne.

Ha på saus og deretter skinke eller pepperonipølse. Vi plar bruke Birkebeiner- eller Standa-skinke (spekeskinke).

Klipp opp alle mozarellaane i ein boks over.

Steik på 250 grader nedst i omnen til pizzaen er gyllen. Server med det same.

Frå kokebokhylla: Lekre bilete og gode historier

Forfattar: Andreas Viestad
Tittel: Mine beste sider
Forlag: Versal
År: 2006
Sidetal: 348 s.
Presentasjon: For dei som i alle år har likt å lese Andreas Viestads Det beste jeg vet-sider i Dagbladets Magasinet, er denne perfekt. Her får du dei same gode oppskriftene, dei same lekre bileta av Mette Randem (og her er dei om mogleg endå lekrare, sidan boka ikkje er trykt på avispapir) og dei same gode historiene. Og bonusen: Du slepp å rive ut sider frå avisa som vert liggjande å slenge ein stad utan at dei blir brukte til det det var meininga at dei skulle brukast til. Nemleg å inspirere til matlaging.

Då eg fekk denne kokeboka i hus, oppdaga eg fort at eg hadde lese mange av sidene før, men det gjer ingenting. Faktisk kan eg lese mange av dei om att og om att. Her finst mange favorittar. Blant oppskiftsfavorittane er milkshake på side 226 og tunfiskpasta på side 329, og favoritthistorien over alle handlar om graut og står på side 130.

Dagens dings: Sauseristaren

Denne er heilt uunnverleg for oss som lagar sausar av jamning utan smør. Det våte må i først, anten det er vatn, mjølk eller fiskebollekraft. Deretter eit par skeier kveitemjøl. På med blandehjulet. (Eigentleg veit eg ikkje kva denne delen av sauseristaren heiter, men det ser jo ut som eit hjul, og er heilt vesentleg for å få godt blanderesultat.) På med loket. Så er det bare å riste i veg. Eit halvt minutt er nok. Truleg det halve og. Deretter går sausejamninga i gryta for oppkok og røring.

Når sauseristaren ikkje er i bruk som sauseristar, liker familiens yngstemann å bruke han til å drikke heimelaga drikkejogurt av. For kvar slurk må sjølvsagt det vesle klaffeloket på att. Det er halve moroa å ha noko å fikle med innimellom den gode drikkinga.

Demontert sauseristar

Min daglege graut

Dei siste to åra har eg starta dagen med havregraut. Tidlegare har eg alltid starta dagen med brødskive, og ofte har matlysta mangla, både på morgonskiva og skivene seinare på dagen. Med grautstart har eg lyst på frukost, og matlysta er også til stades når eg seinare på dagen skal ete brødskive. Eg lagar graut av 1 toppa dl havregryn, 2 ½ dl vatn og litt salt. I starten åt eg grauten med kanel, tyttebærsyltetøy og mjølk, men no har eg funne den perfekte toppinga: 1 boks kesam (1%), ½ banan, 1 ½ - 2 dl frosne (eller friske) bringebær. Det går sjølvsagt an å bruke andre bær og. Friske blåbær er herleg, men sesongen for desse er jo kort. Derfor vert det oftast frosne bringebær.

Først havregryn, salt og vatn i gryta.

Etter litt koking er det blitt ein passe tjukk graut.

Dryss på kanel.

Medan grauten står i skåla og ventar, har eg kesam, banan og bringebær i hurtigmiksaren.

Etter nokre rundar ser det slik ut. Mmm... Rekk til 3-4 grautmorgonar.

Så er grauten klar. God apetitt!

Tomatsalat på hyttegolv

Kva trengst for å få ein avslappande kveld på hytta? Tomatar, fersk basilikum og fetaost i olje. Kutt og bland. Tomatsalat og yatsy er ein god og avslappande hyttekombinasjon.

Frå kokebokhylla: Den lånte

Forfattar: Marit Røttingsnes Westlie
Tittel: Vi baker!
Forlag: Cappelen
År: 2007
Sidetal: 108, ringinnbinding

Presentasjon: Som overskrifta fortel, eig eg ikkje denne sjølv. Men då eg gjekk inn og såg på kva dato ho vart utlånt til meg frå biblioteket, fann eg ut at eg straks og med ein gong måtte setje henne på ønskelista mi. Denne ser det ut til at eg ikkje kan vere forutan; i alle fall fekk utlånsdatoen meg til å rødme: 8. august 2007. Mykje tydar vel på at det ikkje har vore andre lånarar forunt å bla i denne boka. Og slik kan vi jo ikkje ha det.

Om ein bare skal ha ei einaste kokebok til barna, er det denne ein må velje. Marit Røttingsnes Westlie går ikkje i sukkerfella, slik mange kokebokforfattarar for barn har gått i. Det er tydelegvis ei felles oppfatning blant ein del kokebokforfattarar at om ein skal få barn til å lage mat, må det vere kaker og andre søtsaker ein har oppskrifter på. Også i Vi baker! er kapittelet Kaker og muffins eit omfattande kapittel, men det dominerer likevel ikkje boka, og her er mange gode oppskrifter på bakst til frukost, lunsj, middag og smårettar i tillegg til kakene.

Boka har ringinnbunden, og har flotte, fargerike fotografi med mange ungar. Detaljen med forkle utlånte av Marimekko skapar og liv, og saman med oversiktlege og godt forklarte oppskrifter gjer dette sitt til at boka framstår som svært så lekker.

Kremt. Kjære lånarar på mitt bibliotek. No har eg sett boka på ønskelista mi, og eg har presentert henne i bloggen min. Så no er det dykkar tur. Når eg kjem tilbake på jobb torsdag, vert boka innlevert. Eg tenkjer eg set henne i Nye bøker-hylla, eg.

Å slumpe over nye oppskrifter

Eg bruker ikkje buljongterningar, men lagar mi eiga kraft som eg frys og tek opp når det trengst. Det har for det meste gått i hønsekraft, laga av høns (som det no er nesten umogleg å få tak i i butikkane), løk, gulrøter og sellerirot. Fram til nyleg har eg ergra meg over at eg, sjølv om eg jo dreg ut alle dei gode smakane av ingrediensane, må kaste så mykje fin mat etterpå. Gulrøtene har ofte sonen min gumla i seg, men høna har gått i våtavfallet. Då det gjekk opp for meg at det i grunnen bare var meg sjølv som kunne gjere noko med saka, gjorde eg det ved neste høve. Då førre ladning hønsekraft var forsvarleg ausa på gamle syltetøyglas og sette til kjøling, reinska eg hønsebeina for kjøt, og la dei i mine eminente fryse-Tupperware-boksar. Til nedkjøling med dei og. Og sidan fraus eg alt saman.

Så langt alt vel, men kva kunne kjøtet brukast til? Eg bestemde meg for å prøve meg på ein sjølvkomponert hønseragu, inspirert av fiskebollegryta til mannen min. Det sto ein nesten full boks lettrømme i kjøleskåpet som var gått nokre dagar over best før-dato. Han såg og lukta fint, så eg bestemde meg for å bruke han som basis for ein saus. Litt vatn iblanda eit par spiseskeier kveitemjøl vart hivne i sauseristaren. Rist, rist, ferdig. I gryta saman med lettrømmen. Røre, røre. Karri passar godt både til fiskebollar og høns, så det bestemde eg meg for å ha i. Mykje karri må til, tenkte eg, og rista glaset godt over gryta. Men var han ikkje litt vel brun i fargen, denne karrien i dag, grubla eg over medan eg starta å røre. Ikkje før var tanken tenkt så forsto eg kva eg hadde gjort. Kvar morgon er det kanelen som vert henta ut av skåpet. Automatisk var det den eg hadde grabba då karrien skulle ut til bruk. I eit lite sekund kjende eg panikken breie seg. Kva skulle eg no lage saus av? Men eg roa meg fort ned att. Hadde ikkje eg både fått servert og sjølv laga sør-afrikansk Bobooti, ein god kjøtrett med kanel i? Då var vel kanel i hønsesausen verdas minste problem? Det verkelege karriglaset måtte fram frå skapet, og dermed fekk sausen ein meir vanleg karrifarge.

Løk og rosiner fekk koke med i sausen ei stund saman med hønsekjøtet.

Smakte til med salt og pepar, og hadde i frosne, grøne erter og eple i bitar.

Då raguen hadde nådd kokepunktet att var han ferdig. Eg kokte poteter ved sida av, og det vart ein grei middag.

Men ein del vart det att (seksåringen rynka på nasen og ville bare ha poteter), og i frykt for at det skulle hamne i søpla, tok eg allereie neste dag litt ragurest på føremiddagsskiva. Det vart suksess! Både eg og mannen min kosa oss svært med dette gode pålegget, som altså vart ein større slagar på skiva enn som middagsmat.